Dnia 25 marca 1992 r., na mocy bulli papieskiej Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae populus, nastąpiła reorganizacja struktur administracyjnych Kościoła rzymsko-katolickiego w Polsce, w wyniku której została erygowana także Diecezja Ełcka. Przystąpiono do tworzenia struktur organizacyjnych w nowo utworzonej diecezji. Dnia 1 września 1992 r. z myślą o wymiarze charytatywnym swojej posługi pasterskiej Biskup Ełcki Wojciech Ziemba powołał do istnienia Caritas Diecezji Ełckiej. W dekrecie powołującym ją do istnienia zaznaczył: Do zadań i obowiązków nowo powstałej instytucji będą należały dzieła miłosierdzia, które zgodnie z nauką Ewangelii stanowią istotną część posługi zbawienia oraz wszelka działalność charytatywna. Wyrażam nadzieję, że Caritas Diecezji Ełckiej, nawiązując w formach swojej pracy do najlepszych tradycji Kościoła Bożego, przyczyni się do zapobiegania ludzkiej biedzie w wielu jej wymiarach oraz poprzez swoje struktury upowszechni kulturę solidarności i pomocy bliźniemu znajdującemu się w potrzebie. Ełcka Caritas jest odrębnym, w pełni autonomicznym podmiotem prawa kościelnego i cywilnego. Wyrazem uzyskania osobowości prawnej jest posiadanie statutu, który określa powstanie, siedzibę, charakter instytucji, realizowane przez nią cele i zadania, strukturę i kompetencje poszczególnych organów organizacyjnych, sposoby finansowania itd. Pierwszy statut tej diecezjalnej instytucji charytatywnej został nadany z chwilą powołania jej do życia, a więc 1 września 1992 r. Obecnie obowiązuje statut z dnia 18 listopada 2004 r., który został przyjęty i zatwierdzony przez Biskupa Ełckiego Jerzego Mazura SVD. Patronem ełckiej Caritas jest św. Brunon z Kwerfurtu.
Misją Caritas Diecezji Ełckiej jest niesienie pomocy duchowej i materialnej, dającej nadzieję na godne życie ludziom znajdującym się w trudnej sytuacji. Realizacja tego zadania wypływa z Chrystusowego przykazania miłości, odczytywanego w aktualnej sytuacji Kościoła i w obliczu konkretnych potrzeb ludzi, bez względu na ich wyznanie, światopogląd, narodowość, rasę czy przekonania polityczne. Ełcka Caritas realizuje swoją misję poprzez zakładanie i prowadzenie placówek specjalistycznych i organizowanie pomocy dla potrzebujących. Caritas Diecezji Ełckiej włącza się również w ogólnopolskie akcje takie jak: Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom, Jałmużna Wielkopostna, wakacyjna akcja kolonijna, Program PO PŻ i wiele innych. Uczynki miłosierdzia pełnione były w Kościele od samego początku jego istnienia. Stanowią one bowiem realizację szczególnego mandatu pozostawionego przez Chrystusa wszystkim ludziom. Caritas Diecezji Ełckiej w swojej działalności realizuje przede wszystkim przykazanie miłości wobec bliźniego niosąc wsparcie i nadzieję na godne życie.
Mocnym impulsem na drodze rozwoju Caritas Diecezji Ełckiej była wizyta apostolska Ojca Świętego Jana Paweł II 8 czerwca 1999 r. Wołał on w Ełku: „Krzyk biednych” (Hi 34, 28) całego świata podnosi się nieustannie z tej ziemi i dociera do Boga. Jest to krzyk dzieci, kobiet, starców, uchodźców, skrzywdzonych, ofiar wojen, bezrobotnych. Biedni są także wśród nas: ludzie bezdomni, żebracy, ludzie głodni, wzgardzeni, zapomniani przez najbliższych, przez społeczeństwo, poniżeni i upokorzeni, ofiary różnych nałogów. Wielu z nich próbuje nawet ukryć swoją ludzką biedę, ale trzeba umieć ich dostrzec (…). Krzyk i wołanie biednych domaga się od nas konkretnej i wielkodusznej odpowiedzi. Słowa Papieża dodały nam sił, by uruchomić „wyobraźnię miłosierdzia” i budować więź solidarności z ubogimi.
Statut Caritas Diecezji Ełckiej określa, że celem tego podmiotu jest „działalność charytatywna i humanitarna dla zrealizowania potrzeb duchowych i materialnych człowieka, wypływająca z ewangelicznego przykazania miłości i mająca na uwadze godność każdej osoby ludzkiej bez względu na jej wyznanie, światopogląd, narodowość, rasę i przekonania”. Do istotnych celów i zadań, na które ukierunkowana jest działalność Caritas Diecezji Ełckiej w świetle jej statutu, należy: - krzewienie i ożywianie miłości miłosiernej oraz systematyczna i metodyczna formacja charytatywna; - analiza niekorzystnych zjawisk społecznych, zakresu ich występowania, wypracowywanie programów zmierzających do ich usuwania; - prowadzenie działalności charytatywno-opiekuńczej, systematyzowanie jej form i podejmowanie działań na rzecz szerokiego zakresu potrzebujących, a w szczególności: rodziny, dzieci, młodzieży, samotnych matek, niepełnosprawnych, chorych, seniorów, uzależnionych, bezdomnych, bezrobotnych, ofiar przemocy, więźniów, migrantów i uchodźców, ofiar klęsk żywiołowych, epidemii i konfliktów zbrojnych; - pomoc społeczna; - podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej; - działalność na rzecz mniejszości narodowych; - ochrona i promocja zdrowia; - działania na rzecz osób niepełnosprawnych; - promocja zatrudnienia i aktywizacja zawodowa osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy; - upowszechnianie i ochrona praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn; - działalność wspomagająca rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości; - działalność wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych; - działalność na rzecz rozwoju nauki, edukacji, oświaty i wychowania; - krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży; - kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji; - upowszechnianie kultury fizycznej i sportu; - działalność na rzecz ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego; - przeciwdziałanie patologiom społecznym; - upowszechnianie i ochrona wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działania wspomagające rozwój demokracji; - ratownictwo i ochrona ludności; - pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą; - działania na rzecz integracji europejskiej w oparciu o wartości chrześcijańskie oraz rozwijanie kontaktów i współpracy między społeczeństwami; - promocja i organizacja wolontariatu; - działalność wspomagająca technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo podmioty prowadzące działalność w sferze pożytku publicznego.
